A family adventure
Daar staan we dan, alles weer ingepakt om aan de terugreis te beginnen. We hebben afscheid genomen van RTC en zullen nog vaak met veel plezier en beetje weemoed terugdenken aan alle ervaringen en mooie momenten. Toch komen we ook met goede zin weer terug naar Maastricht. Het is mooi geweest!
Niet meer iedere morgen dit uitzicht bij het opstaan…
Dag machtig Himalaya gebergte…
Tijdens de laatste schooldag van Raf, Fien en Kaat hebben we een traditionele klassenfoto gemaakt. Kinderen kregen al hun knutselwerkjes en een mooi rapport mee naar huis. Leuk om te lezen dat Rosemary in zo’n korte periode toch een goed beeld van de drie kinderen heeft kunnen krijgen. We zijn reuze benieuwd naar de aansluiting van de kinderen in groep 6, 4 en 3 van de OBS Binnenstad. In ieder geval verheugen de kinderen zich enorm op het weerzien met hun vriendjes.
De mooiste Dzong (kloosterfort)van Bhutan staat in Punakha, tot 1962 de hoofdstad van Bhutan. Daar moesten we dus heen. Op zondag 7 december op de terugweg vanuit Wangdue, waar de Phobjika vallei is gelegen, zijn we er een kijkje gaan nemen. Het klooster is inderdaad prachtig. Punakha geeft een goed beeld van de snelheid waarmee Bhutan zich de laatste decennia heeft ontwikkeld als de hoofdstad tot 50 jaar geleden niet veel meer was dan een dorpje rond een klooster. Het klooster huisvest deels monniken en deels doet het dienst als onderkomen voor overheidsinstanties.
Een mooie manier om ons verblijf in Bhutan af te sluiten was een bezoek aan de Phobjika vallei, bekend vanwege de kraanvogels die daar overwinteren. We verbleven in een fijn hotel. We hadden een bhukari op onze kamer en konden de boel dus lekker warm stoken. Genoten van een fijne wandeling door de vallei: het was er prachtig en een plek waar we zeker langer hadden willen blijven. Bhutan op zijn best!
Op weg naar Phobjika: een stuk van de weg was weggeslagen (landslides zijn hier een groot probleem) gelukkig waren wij met een klein autootje en konden we toch doorrijden. Vele grotere auto’s en de vrachtwagens hebben er een paar dagen moeten stilstaan. Lastig want de enige verbinding tussen Thimphu en het Oosten van Bhutan. Omrijden kan: via India en dan ben je drie dagen onderweg…
Onderweg tijd gemaakt voor een bezoekje aan het klooster van de “Divine Madman”.
Even de benen strekken tijdens de lunchpauze…
De volgende dag, na het ontbijt (overal waar je komt: eieren, bonen in tomatensaus, havermout en witte toast!!) de hele dag buiten doorgebracht. Een mooie tocht gemaakt via Gangtey Goempa, door blue pine bossen met prachtige vergezichten over de vallei.
Daar waren ze dan de “black necked cranes”: aanvankelijk bijna uitgestorven maar dankzij beschermende beleid van Bhutan (op doden van kraanvogel staat levenslang…) is de populatie de laatste jaren weer gegroeid van circa 50 naar circa 300..
Ontmoetingen onderweg…
Dat er veel talent aanwezig is bij zowel RTC studenten én staf bleek tijdens de Music Night, gehouden in november. Van de circa 25 optredens heb ik er willekeurig enkele opgenomen (met de fotocamera gemaakte, dus low quality). Vreemd genoeg werden de kids vooral geïnspireerd door het tweede nummer uit de lijst hieronder…
1. The cup song
2. Breaking the law (door de zoon van de decaan!)
3. Japans liedje (door exchange student)
4. Cover door “Madam Kimi” (hoofd examencommissie)
5. Cover door student
6. Indiaas liedje (door docent)
7. Cover door student
Het geeft ook aan hoeveel Bhutanen van muziek maken (en dansen) houden. Ander voorval: Na een lecture van een US prof over “het beste uit jezelf te halen door jezelf te zijn” begon een student bij de vragenronde spontaan te zingen (“I just have to be myself now”).
Als dank voor een half jaar lesgeven…
Zowel Maaike als Charles werden na de laatste lesdag gefetereerd door de studenten. Maaike kreeg een handgemaakte laptop tas en mooie ‘Thank you teacher’ taart! Dat had ze niet zien aankomen.
Charles kreeg van één sectie (Accounting A) een borrel (frietjes met melkthee…) en een typische Bhutanese houten rijstkom. De sectie Finance A had een high tea georganiseerd met zowaar enkele speeches, zang- en dansoptredens. Heel leuk allemaal en we zullen hier met plezier aan terugdenken. We gaan deze studenten missen!
Laatste lesuur voor section C van BLT 101
Pema, de beauty uit Maaike’s klas
Tja, Maaike en een slagroomtaart. Dat wordt gooien…
Ter herinnering een paar klassenfoto’s gemaakt met mijn studenten. De laatste weken een paar keer buiten les gegeven omdat het binnen steenkoud is. Als full timer doceerde ik drie secties het vak ECO 202 (Macroeconomics); vijf uur in de week per sectie. Bij RTC zitten studenten de gehele studie bij elkaar in de klas (meestal in het zelfde lokaal) dus ze zijn behoorlijk op elkaar ingespeeld. Ze willen ook als groep slagen voor het semester (self-assessment werkt dus minder, omdat de zwakste studenten – ongeacht prestatie of inspanning – dan de hoogste waardering krijgen).
Accounting Class A
Accounting Class B
Finance Class A
Het einde van dit avontuur nadert snel. Wat jammer! Enerzijds verheugen we ons enorm op het weerzien met Maastricht, vrienden en familie omdat het leven in Maastricht ook zo heerlijk is. Anderzijds is het ook wel heel erg fijn om een andere cultuur te ervaren, in zo’n bijzonder land te wonen en de dingen zoveel intenser te beleven. Eind december verlaten twee Nederlandse families Bhutan: om het naderende afscheid te vieren hebben we met onze twee gezinnen een gezellige avond doorgebracht in Gangtey Palace (hotel waar we al eerder waren in augustus) en zijn we er op zondag samen op uit getrokken.
Wynand en Siri
Een jaar geleden zijn we in Maastricht in contact gekomen met Kharma Lhaden uit Bhutan en studente van MSM (Maastricht School of Management). Ze is een keer bij ons komen eten en we hebben samen met haar nog een dag bezocht van de Stichting “Vrienden van Bhutan” om op die manier meer te weten te komen over het land waar we voor een half jaar heen zouden gaan. Inmiddels woont Kharma weer in Bhutan, in een dorpje vlakbij Paro om precies te zijn. Dit weekend zijn we bij haar thuis op bezoek geweest.
Karma en haar nichtje Tandin.
Even snoepen van wat de pot schaft!
Oma.
Farm house van Karma.
We vielen met onze neuzen in de boter want er vond net die dag een jaarlijks ritueel plaats om het huis te reinigen van boze geesten en om onheil af te wenden. Zo’n vijf monniken zitten van ’s ochtends tot ’s avonds in hun huis te “sjanten” en muziek te maken in een speciaal daarvoor bestemde ruimte (ieder huis heeft hier een eigen ruimte met een altaar). De aanwezige familie gaat die dag gewoon verder met wat ze anders ook doen. Alsof de loodgieter even langskomt om het een en ander te herstellen. En aan het eind van de dag krijgen ze keurig betaald. Heel grappig eigenlijk.
Kharma is na een jaar Nederland/Europa nu dus weer terug in Bhutan en dat is behoorlijk wennen voor haar. Ze roemt de infrastructuur (o.a. van het openbaar vervoer), de toegankelijkheid tot vele faciliteiten, de kansen voor jongeren,… Ze wil dan ook dolgraag weer terug en dat begrijp je (deels) heel goed als je een half jaar in dit land hebt doorgebracht (o.a. erg hoge jeugdwerkeloosheid). Ze probeert nu weer een beurs van Nuffic te krijgen voor een cursus (research Methods) van drie maanden bij MSM.
We zijn hier in de maanden oktober en november al ontzettend verwend met strak blauwe luchten en een stralende zon (nodig om de koude te verjagen). Maar zo nu en dan is het ook wel eens anders. Laaghangende wolken en dus dikke mist. Heeft ook wel iets moois en past bij dit prachtige herfstseizoen. Afgelopen zondag dus toch fijn gewandeld. We waren met een gezellig club.
Picture taken by Siri R. Groenewegen.
Even nog iets anders:
Een nadeel van de koude die nu echt zijn intrede doet is dat we er ongevraagd wat extra huisgenoten bijkrijgen: bosmuizen (dat hoop ik dan maar…aan andere knaagdieren wil ik niet denken!) die de warmte opzoeken. Ze zitten onder de houten vloer en knagen zich overal doorheen en laten hun sporen na. Ik vind het maar niks. Tijd voor muizenvallen?
Tijdens een langer verblijf in een land als Bhutan ga je soms ver, erg ver om de cultuur van het land te leren kennen. Waar het in Maastricht vele jaren heeft geduurd voordat Raf en Charles eindelijk een voetalwedstrijd van MVV hebben bijgewoond…waren we er hier als de kippen bij om kaartjes te kopen voor de openingswedstrijd van de King’s Cup 2014. Een voetbaltornooi waar de beste teams uit Bhutan, Bangladesh, India, Thailand en Nepal aan meedoen. Bhutan staat op de laatste plaats van de FIFA ranking…dus dat spreekt waarschijnlijk wel tot de verbeelding. We hebben de eerste helft tussen Druk United (Bhutan) tegen Shiekh Jamal (Bangladesh) gezien en zijn bij een tussenstand van 0-2 met de kinderen en nog wat vrienden lekker pizza (as good as it gets) gaan eten. Al met al een leuke belevenis!
Zo af en toe brengen Raf, Fien en Kaat een knutselwerkje mee uit school. Vind ik altijd leuk! Had ik al geschreven dat we blij zijn met Rosemary’s Schooltje? De kinderen voelen er zich inmiddels thuis, hebben leuke kameraadjes op school en zijn nu ook gewend aan de regels die er gelden. Dat had even tijd nodig, maar uiteindelijk zijn kinderen onwijs flexibel. Ja, ze zijn hier strenger en houden er iets andere pedagogische normen op na waar je het niet per se mee eens hoeft te zijn, maar ik denk dat het een leerzame ervaring voor ze is geweest. De laatste weken gaat het Engels van de kinderen ook echt vooruit. Een half jaar is eigenlijk te kort voor ze om deze taal goed onder de knie te krijgen. Maar dat was ook niet het streven.
Voor we het weten zit dit mooie avontuur er weer op…dus de laatste weken van ons verblijf hier proberen we nog zoveel mogelijk ervaringen op te doen. Afgelopen weekend zijn we naar de Haa vallei geweest. Een afgelegen regio in West-Bhutan waar nog nauwelijks toeristen komen. We zijn er naartoe gereden via de Chele La pas om vervolgens via een slingerweg zo’n 26 km af te dalen naar Haa.
Chele La
onvoorstelbaar prachtig
..en altijd overal die vrolijke vlaggetjes…
In het dorpje Dumchoe hebben we twee nachten doorgebracht in de homestay van Ugyen en zijn vrouw en twee kinderen, Tenzin en Kinley. Moeder zorgt voor de koeien en werkt op het land, vader was tot voor kort yak herder maar werkt nu als timmerman. Tenzin en Kinley gaan zes dagen naar school. Op zondag zijn ze vrij. We hebben meegedraaid met het leefritme van deze lieve familie. De kinderen mochten de koeien melken en we hebben gezamenlijk van de maaltijden genoten op de grond zittend rond de Bhukari (soort kachel centraal in de keuken; de leefruimte van het huis: er wordt gekookt, gegeten, geslapen en bezoek ontvangen.).
Ugyen’s place
Rijst: 3 x per dag!
Met de handen eten.
Tenzin heeft ons wat van het dorp en de omgeving laten zien en we werden door locale bevolking uitgenodigd voor het drinken van “cha” (=melkthee). De mensen op het platteland zijn zo open en gastvrij. Hartverwarmend!
Renovatie van de “White temple”; mooi om te zien.
Fien en Tenzin.
Gewassen worden in de tobbe; nog heel gewoon hier.
Opa van Thinley.
Thinley
Moeder van Thinley, moet op de boerderij van haar ouders blijven werken maar zou het liefst studeren.
Bekers worden nog even afgewassen voor de thee.
Iets lekkers kopen…
Wat nog niet eerder aan bod is gekomen maar wel iets is wat het straatbeeld kleurt zijn de vele goedkope arbeidskrachten uit India die hier in Bhutan het zware en vieze werk doen. Ze zijn niet te benijden. Verdienen weinig en leven in krotten.
Op zondag op tijd richting Thimphu vertrokken, nadat we eerst een noodzakelijk bezoekje gebracht hebben aan de lokale werkplaats vanwege een platte band. Uiteindelijk hebben we 3,5 uur gedaan over een afstand van zo’n 110 km over een (uiteraard weer) slingerende bergweg. Het was de moeite meer dan waard.
Na onze intensieve trektocht van een paar dagen geleden hadden we sterk de behoefte aan een heerlijk rustig weekend. Alleen op zondag even een klein uitstapje gemaakt naar Tamchhog Lhakhang, op de weg tussen Thimphu en Paro.
Tijdens zo’n weekendje lanterfanten zijn we vaak met z’n vijven tijdens het ontbijt druk doende om met veel plezier te fantaseren over ons ideale ontbijtje en wat we verder allemaal dolgraag weer eens zouden eten en drinken eenmaal terug in Maastricht. Heerlijke broodjes van Hermans, vers beleg van slagerij Franssen of Willems, een goede fles wijn met lekkere franse kaasjes, hapjes van Cato, gewoon een mooi stuk mals vlees met een vers bereide bearnaisesaus…of verse sushi met een fles frisse Gruner Veltliner…of…of…
Raf, Fien & Kaat weten het zeker: wij willen ook een hondje!
Beautiful nun…
Overal waar je komt liggen de pepers op de daken te drogen in de zon.
Just the two of us…kinderen naar school en Charles en ik samen een paar uur vrij. Fijne wandeling en daarna lekker lunchen…alsof we “thuis” zijn 😉
Zo leven heel veel mensen…
Panorama Thimphu
Cafe latte at the Ambient Cafe.
Met z’n vijven hebben we van vrijdag 24 oktober tot en met dinsdag 28 oktober een wondermooie trek ondernomen. Vijf dagen en vier nachten door de ongerepte bergen van de Dagala keten. We hadden een gids, een (uitstekende) kok, twee paardenmenners, en twee extra helpers mee. Ook werden we vergezeld door 10 paarden, 2 veulens, en 2 muilezels. Met die lange sliert aan mensen en dieren leek het een heuse expeditie. Twee van de paarden hadden we speciaal gehuurd voor Fien en Kaat zodat ze niet de volle 40 km hoefden te lopen (uiteindelijk hebben ze er maar 3 a 4 uur op gezeten omdat het door de sneeuw te glad werd voor de paarden).
Dag 1
Na drie uur lopen werd het kamp voor de eerste nacht opgezet op een open plek in het bos (hoogte 3100 meter). We sliepen in drie tentjes (Raf alleen en wij ieder met één van de meisjes). De crew sliep in de keukentent. Groot kampvuur en genoten van een immens heldere sterrenhemel (iedere nacht trouwens).
We werden na onze ochtend colleges opgehaald door een 4WD.
Start van de wandeling bij een hangbrug.
Dat gaat lekker makkelijk…
Ons kamp voor de eerste avond.
In de keuken.
Zo lekker eten we thuis niet!
Dag 2
De grootste stijging vond op dag twee plaats, waarbij we door een adembenemend landschap hebben gelopen. Het was een pittige tocht. Die nacht hebben we voor het eerst geslapen boven de boomgrens op 4000 meter. Niemand last van hoogteziekte! Blij dat we voor Fien en Kaat paardjes hadden geregeld. De ruigheid van het landschap komt goed naar voren in de panorama foto’s die we met de iPhone hebben gemaakt (zie nrs 37-40).
Ontbijtje in de buitenlucht.
Raf laat één van de veulens passeren.
helemaal rechts op de achtergrond de Jomolhari, met 7320 meter de hoogste berg van Bhutan
Ons kamp voor de tweede nacht…
Dag 3
De volgende dag werden we wakker en bleek dat het gedurende de nacht had gesneeuwd. Dit lag niet in de lijn der verwachtingen; ook de gids had het niet zien aankomen. In een yak-herders hut geprobeerd om de ergste koude te verdrijven en de voeten op te warmen om uiteindelijk toch aan de volgende etappe te beginnen. Achteraf vinden we het allemaal heel stoer en heeft iedereen het er goed vanaf gebracht. We hadden veel vertrouwen in de gids. Maar het was gewoon steenkoud en het was zwaar voor de meiden die alles zelf moesten lopen omdat het vanwege de sneeuw te glad was voor de paardjes. Op deze dag bereikten we het hoogste punt van de tocht: 4520 meter! Landschap wederom betoverend en uiteindelijk toch allemaal blij en opgetogen aangekomen bij het kamp voor de derde nacht op 4200 meter.
’s Ochtends werken we wakker met sneeuw.
Koud maar mooi!
Even opwarmen in een yakherdershut voor vertrek naar het derde kamp.
Desolaat…in de verte zie je de paardjes lopen met daarachter Raf, Maaike en Kaat 🙂
Lunchpauze!
Oh ja, de ‘duizend meren’ tocht.
Ondanks de kou liepen de kinderen goed door.
En dáár komen we vandaan…
Hoogste punt van de trek. De wind was te koud om te poseren voor een familiefoto.
Dag 4
De derde nacht was wel degelijk de zwaarste nacht. Geslapen bij min 10. Ijs in de tent. Slaapzaken waren niet van die kwaliteit dat we er warmpjes bij lagen…’s ochtends om 05:30 zaten Maaike & Fien al bij het kampvuur om hun verkleumde lijven op te warmen. Dan zie je wel de zon opkomen en kun je alleen maar stil zijn vanwege het prachtig landschap.
De vierde dag veel gedaald. Onder de boomgrens geen sneeuw meer en aangenamere temperaturen. Yaks gezien. Voor de kinderen was het een leuke tocht door glooiend landschap met veel riviertjes die overgestoken moesten worden. Redelijk op tijd aangekomen bij het kamp voor de laatste nacht vlakbij een klein dorpje. Kinderen hebben nog heerlijk gespeeld. Eenmaal de zon weer onder toch weer snel met z’n allen opwarmen bij het kampvuur om vervolgens na het eten de slaapzak in te duiken.
Blij met de eerste zonnestralen na een nacht bij min 10!
Onze crew
Altijd vrolijk: onze kok Ischi.
Yak
Ons laatste kampement.
Dag 5
Voor de laatste keer een verzorgd ontbijt. Spullen gepakt voor een korte etappe naar de eindhalte, waar we weer opgehaald werden door een 4WD. Vandaag ook enkele dorpjes gepasseerd. De rurale bevolking van Bhutan leeft nog behoorlijk primitief.
Het land bewerken gaat hier dus nog op een vrij traditionele manier…
De laatste kilometers.
Al met al een tocht die we zeker zullen onthouden. Volgens Raf was het leuk, spannend, mooi en toch ook wel beetje zwaar. En zelfs Fien wilde meteen weer de bergen in!
En…na vijf dagen in de bergen zit je haar ongeveer zo:
Na weken oefenen was het dan eindelijk zover op 22 oktober 2014: de uitvoering van de wizard of Oz! Ik geloof dat Raf, Fien en Kaat blij zijn dat het nu achter de rug is! Charles en ik waren zo bezig met het volgen van het optreden van alle kinderen dat we verzuimd hebben de nodige plaatjes te schieten…:-(
Bhutan, Japan, USA, Frankrijk, Japan, Nederland…een internationale bezetting.
Massoud als de wizard of Oz en Raf als “fighting tree”…
Gewoon omdat ik het leuk vind om later nog eens met goede herinneringen terug te kunnen denken aan “mijn” studenten van BLT 101 (Fundaments to legal framework) heb ik ze op een vrijdagochtend zo ver gekregen om met mij op de foto te gaan. Veel overtuigingskracht had ik daar gelukkig niet voor nodig. Ik heb een leuke groep. Wellicht dat ik in de komende week ook af en toe een les in de open lucht ga geven. In de zon is het tenminste lekker warm en binnen is er geen verwarming en is het vaak steenkoud. Studenten zijn er wel voor in!
Het is bijna zover: nog een paar nachtjes slapen en dan hebben Raf, Fien en Kaat de uitvoering op school van de musical “The Wizard of Oz”. Ze kennen de liedjes al aardig uit hun hoofd. Ik hoef het Kaat maar te vragen of ze zingt uit volle borst: “Follow, follow, follow, follow the yellow brick road…” of haar favoriet: “Ding Dong the witch is dead, which old witch, the wicked witch, the wicked witch is dead…” We kijken er naar uit! In ieder geval kregen we afgelopen week al de uitnodiging mee.
Op woensdag 15 oktober 2014 is Raf tien jaar geworden en hebben Charles en ik ook gevierd dat we inmiddels 10 jaar ouderschap achter de rug hebben…:-) Raf is op deze dag gewoon naar school gegaan en ’s middags hebben we een klein feestje gegeven voor wat vrienden. Raf is een traditionele Bhutanese boog met pijlen rijker en heeft daar meteen die middag ook even mee geoefend. Hopelijk krijgen we de boog (en de pijlen) mee het vliegtuig in! Eenmaal terug in Maastricht geeft Raf in januari of februari 2015 nog een “Raf-is-tien-en-lang-niet-gezien” feest voor al zijn vrienden (en vriendinnen!) uit groep 6. Iedereen nog bedankt voor de leuke felicitaties per mail en per post!
Raf 10 Jaar!
Soms kan een rustig weekend zonder al te ambitieuze plannen ook wel eens lekker zijn. Charles en ik zijn overtuigd van de voordelen van lekker lummelen. De komende tijd ligt er nog genoeg avontuur in het verschiet! Charles moest sowieso nog even aan de slag met het corrigeren van examens. We zijn naar het Takin reservaat geweest om de Takin, Bhutan’s national animal, te bekijken, Raf had nog een verjaardagsfeestje en met de meiden rondgehangen in de speeltuin.
De Takin, trots van Bhutan!
Op onze eerste gezamenlijke vrije dinsdag in de tweede helft van het semester zijn we met z’n tweetjes naar Phajoding gelopen (950 meter stijgen tot 3650 meter hoogte). Ditmaal met heerlijk weer. De kinderen hebben we met een gerust hart op school achtergelaten en we waren net op tijd weer terug om ze om op te halen.
Bijna boven…en ik kan nog steeds lachen!
Het was warm, druk en mede daardoor hielden de kinderen het niet lang vol. Volgens Raf veel van hetzelfde. Na twee uurtjes waren we weer weg. Maar we zijn er geweest: de Thimphu Tsechu! Een korte impressie hebben we proberen te vangen in een aantal foto’s. Ook leuk om te zien dat de lokale bevolking alles uit de kast haalt om er een keer per jaar op zijn mooist uit te zien.
Raf met Massoud (vriendje van school).
bij officiele gelegenheden dragen de mannen een witte “kabney” over hun gho, gemaakt van ongebleekte witte zijde.
Vandaag kwam Fien met een leuk knutselwerkje naar huis: een klein tasje. Ze is van plan om “al haar snoep” hier in te bewaren…maar hoe ga je al je snoep bewaren als je het meestal meteen op eet?!
Het uitzicht vanuit ons huisje wordt nu iedere ochtend indrukwekkender. Ik heb de neiging om steeds weer opnieuw een foto te willen maken. Het is prettig om in de vroege ochtend voordat RTC tot leven komt een kort moment van het mooie uitzicht te genieten.
Met een “route permit for restricted areas in Bhutan” op zak zijn we op zaterdag 4 oktober naar Dochu La gegaan en hebben daar een mooie tocht gemaakt. Het was tot nu toe een van de mooiste wandelingen. Prachtige vergezichten, mooie vogels en wilde apen (jammer genoeg zijn de foto’s in veel gevallen geen weergave van hoe het in werkelijkheid was qua geuren én vooral ook kleuren). Onze eindbestemming lag op 3570 meter hoogte. Trots op de kids dat ze de hele tocht weer zo goed uitgelopen hebben; maar Kaat verdient echt een extra vermelding: zowel op de heen als terugweg de hele tijd voorop gelopen en daarna nog energie voor tien!
Raf heeft een liefde voor vogels ontwikkeld in Bhutan.
Kaat was in vorm…
Zoek de aap…
Terug in Dochu La…na een heerlijke wandeling.
Met dank aan Nim, onze buurvrouw, die ons geholpen heeft met aankleden! Na ruim een half uur waren we klaar voor een bezoek aan Tsechu, hét jaarlijkse festival van Thimphu (meer hierover in volgende post).
We zijn ongeveer halverwege ons verblijf in Bhutan. Dit wordt hier voor ons gemarkeerd door de “Midterm exams”. Charles en ik waren beiden “first time invigilator (someone who watches examination candidates to prevent cheating)”…best wel leuk om dit een keer te doen. In december mogen we nog een keer komen opdraven. Er werd gespiekt bij het leven….
Nu de examens nakijken, daar zijn we een aantal avondjes zoet mee.
We willen onszelf en de kinderen een beetje in conditie krijgen voor een meerdaagse tocht die we medio oktober (Dagala trek; klim tot 4720 meter en in totaal zo’n 40 km wandelen in 5 dagen) nog willen maken. Dus afgelopen zondag weer een wandeling gemaakt naar een van de kloosters hier in de buurt. De wandeling naar Cherie was relatief kort en makkelijk. Het leverde weer een paar leuke plaatjes op.
Soms is wandelen even niet leuk!
De eigenaar van onze eerste huurauto had te kennen gegeven dat hij zijn auto eigenlijk wel weer terug wilde. Dat was even een tegenvaller, maar hij wist nog wel een leuke auto voor ons die we konden huren van zijn baas! Het leek ons wel wat: nog een paar maanden met een twintig jaar oude landcruiser(inclusief “snorkel”) West-Bhutan verkennen. Lekker stoer met oerhollandse muziek op de achtergrond…(Raf, Fien en Kaat kennen inmiddels “De vlieger” van Andre Hazes uit hun hoofd….!)
Helaas, na een ritje de berg op naar RTC (waar wij dus wonen), begon de auto te roken en te pruttelen en allerlei onheilspellende geluiden te maken. Geen Landcruiser voor ons dus. De eigenaar heeft de auto de volgende dag weer opgehaald en rechtstreeks naar de garage gebracht…
Op 23 september 2014 werd Blessed Rainy Day gevierd in Bhutan. Deze dag markeert het einde van de regentijd. Een nationale feestdag, dus we hadden allemaal een dagje vrij! Het is gebruikelijk dat de Bhutanen met regenwater (dat ze de nacht van tevoren hebben opgevangen) een douche nemen om alle “zonden” en slecht karma weg te wassen…Daarna gaan ze gezellig met de hele familie ontbijten.
Wij hebben met enkele buitenlandse collega’s van RTC gezamenlijk gelunched bij Wynand en Marloes thuis.
Na drie dagen onophoudelijk regen scheen vandaag eindelijk weer de zon! Tijd om snel de was te doen…en met een wasmachine voor de hele RTC Campus is dat geen sinecure. Dus vroeg uit de veren om als eerste de wasmachine te claimen! Heerlijk gevoel wanneer de was weer “schoon” (alles is relatief) uit de machine komt en de was in het zonnetje hangt te drogen!
Raf was uitgenodigd voor het verjaardagsfeestje van Jigme Ugyen, een klasgenoot van hem die 8 jaar werd en waar hij het op school goed mee kan vinden. Ondanks de zware tocht naar Phajoding wilde hij hier persé naar toe (en een warme douche doet wonderen).
Jigme is de enige zoon van Chimi Yangzom, en woont in het (zwaarbewaakte) paleis van de ‘koningin-moeder’. Raf werd opgehaald en teruggebracht (in een ‘koninklijke wagen’) dus we hebben er zelf niets van meegekregen. Hoofdactiviteit was een Nerf gevecht in de tuin, waar (volgens Raf dus) op een gegeven moment ook een paar echte militairen aan meededen. Als klap op de vuurpijl kreeg ieder kind een Nerf Snapfire 8 mee naar huis. Raf heeft zich goed geamuseerd, en we vinden het heel stoer van hem dat hij zomaar naar een feestje gaat (op 45 minuten rijden van ons huis!) waar niemand Nederlands spreekt.
Charles en Raf samen met Wynand en Luuk hebben afgelopen nacht gekampeerd in Phajoding Goemba. De bedoeling was om(samen met de leerlingen van Wynand) een potje te voetballen met de monniken. Maar wat een pech!!! Het heeft tijdens de tocht naar boven (stijging van 1000 meter naar 3650) flink geregend. De Moesson is nog niet voorbij! Ze hebben er bijna vijf uur over gedaan. Eenmaal aangekomen alle natte kleren uit en meteen in de slaapzak met warme thee om op te warmen…De monniken hadden gelukkig een klein kamertje met een kacheltje voor de mannen.
De terugweg was nog natter dan de heenweg. Het had de hele nacht geregend dus (de vaak steile) paadjes waren spekglad. Maar we moesten vroeg terug vanwege een feestje van Raf (zie volgend bericht).
pauze na 200 meter stijging; vanaf hier regen…
één van de vele monniken die even kwamen kijken…
…in ons comfortabele kamertje
sfeerimpressie van de afdaling
Op zaterdag 13 september 2014 waren we vroeg uit de veren om rond 07:15 aan een wandeling te beginnen naar Dodeydrak Goemba. We waren deze keer niet met z’n vijven. Op de heenweg werden we vergezeld door leerlingen van de Kelki School in Thimphu. Dat maakte de wandeling weer tot een hele belevenis voor de kinderen en wij vonden het ook erg gezellig. Wederom verwend met de mooiste vergezichten over Thimphu en omgeving. Eenmaal bij Dodeydrak aangekomen kregen we Ginger tea met melk en mochten we een ceremonie bijwonen.
Op de terugweg werden we tot groot genoegen van Fien en Kaat gevolgd door een hond die trouw de hele weg tot beneden bij hen is gebleven. Dat is overigens niet ongewoon. Er zijn hier zoveel wilde honden dat de kans groot is dat er altijd wel een meekomt tijdens een tocht.
Marloes had mij enthousiast gemaakt voor een fietstocht van Chuzom (20 km van Thimphu) naar Haa. Een fietstocht van zo’n 90 km op gemiddeld zo’n 2500 meter hoogte, waarvan de eerste 20 km stijgen en daarna afwisselend stijgen en dalen…Marloes had La Marmotte (Franse Alpen) nog in de benen (in Mei van dit jaar heeft zij die tocht gemaakt) en heeft een ijzersterke fietsconditie. Het was een prachtige tocht door een wondermooi landschap en kleine dorpjes. Af en toe werden we vergezeld door meerennende kinderen en uiteraard waren er de inmiddels zeer vertrouwde koeien op de weg (die ga ik missen in Nl). 30 kilometer voor de aankomst in Haa ging bij mij het kaarsje wel uit…en heb ik een busje aangehouden met het vriendelijke verzoek of mijn fiets boven op het dak mocht voor een ritje naar Haa…Marloes heeft uiteraard de laatste kilometers nog fietsend afgelegd. Maar: ik ben eigenlijk wel erg tevreden met mijn sportieve prestatie! Wellicht smaakt dit naar meer…mijn spieren hebben er in ieder geval van genoten. Zie ook de video die Marloes heeft gemaakt.
Met Marloes in Haa. Fietsen op de bus en drie uur later terug in Thimphu.
Versnapering kopen onderweg
Het zit steevast in het programma van de vele georganiseerde reizen die Thimphu stad aandoen. Een bezoekje aan de Painting School ofwel het “National Institute for Zorig Chusum”. Het bijzondere karakter wordt naar ons oordeel overdreven. Je kunt er studenten aan het werk kunt zien die zich kunnen bekwamen in een van Bhutan’s 13 traditionele ambachten (o.a painting, sculpture, woodcarving, weaving, embroidery). Charles en ik zijn er dus ook een kijkje gaan nemen.
Terwijl Charles op zondag nog een tweede poging heeft ondernomen om Thadranang Goemba te bereiken (met twee collega’s van RTC) ben ik samen met de kinderen thuis gebleven. Ze waren moe (school vraagt veel van ze) en een heerlijk luie zondag kan dan wel van pas komen om een beetje bij te komen. Raf, Fien en Kaat missen de OBS Binnenstad; de lieve juffen en meester die ze daar hebben en hun vriendjes. De pedagogische aanpak op school in Bhutan is toch echt anders: ze zijn streng. Ze trekken de kinderen soms aan de haren of geven een tik wanneer de kinderen iets fout doen. Hebben ze “correction work” en is dat niet op tijd af voor de pauze, dan moeten ze morning tea of lunch overslaan. Wij vinden dat dit echt niet kan en hebben het ook al aangekaart, maar het zit hier zo in het systeem. Corporal punishment staat overigens wel hoog op de agenda van de regering van Bhutan; ze willen het uitbannen. Maar dat gaat niet over een nacht ijs. Er is waarschijnlijk een hele generatie voor nodig.
