A family adventure
Tijdens de laatste schooldag van Raf, Fien en Kaat hebben we een traditionele klassenfoto gemaakt. Kinderen kregen al hun knutselwerkjes en een mooi rapport mee naar huis. Leuk om te lezen dat Rosemary in zo’n korte periode toch een goed beeld van de drie kinderen heeft kunnen krijgen. We zijn reuze benieuwd naar de aansluiting van de kinderen in groep 6, 4 en 3 van de OBS Binnenstad. In ieder geval verheugen de kinderen zich enorm op het weerzien met hun vriendjes.
Als dank voor een half jaar lesgeven…
Zowel Maaike als Charles werden na de laatste lesdag gefetereerd door de studenten. Maaike kreeg een handgemaakte laptop tas en mooie ‘Thank you teacher’ taart! Dat had ze niet zien aankomen.
Charles kreeg van één sectie (Accounting A) een borrel (frietjes met melkthee…) en een typische Bhutanese houten rijstkom. De sectie Finance A had een high tea georganiseerd met zowaar enkele speeches, zang- en dansoptredens. Heel leuk allemaal en we zullen hier met plezier aan terugdenken. We gaan deze studenten missen!
Laatste lesuur voor section C van BLT 101
Pema, de beauty uit Maaike’s klas
Tja, Maaike en een slagroomtaart. Dat wordt gooien…
Het einde van dit avontuur nadert snel. Wat jammer! Enerzijds verheugen we ons enorm op het weerzien met Maastricht, vrienden en familie omdat het leven in Maastricht ook zo heerlijk is. Anderzijds is het ook wel heel erg fijn om een andere cultuur te ervaren, in zo’n bijzonder land te wonen en de dingen zoveel intenser te beleven. Eind december verlaten twee Nederlandse families Bhutan: om het naderende afscheid te vieren hebben we met onze twee gezinnen een gezellige avond doorgebracht in Gangtey Palace (hotel waar we al eerder waren in augustus) en zijn we er op zondag samen op uit getrokken.
Wynand en Siri
Een jaar geleden zijn we in Maastricht in contact gekomen met Kharma Lhaden uit Bhutan en studente van MSM (Maastricht School of Management). Ze is een keer bij ons komen eten en we hebben samen met haar nog een dag bezocht van de Stichting “Vrienden van Bhutan” om op die manier meer te weten te komen over het land waar we voor een half jaar heen zouden gaan. Inmiddels woont Kharma weer in Bhutan, in een dorpje vlakbij Paro om precies te zijn. Dit weekend zijn we bij haar thuis op bezoek geweest.
Karma en haar nichtje Tandin.
Even snoepen van wat de pot schaft!
Oma.
Farm house van Karma.
We vielen met onze neuzen in de boter want er vond net die dag een jaarlijks ritueel plaats om het huis te reinigen van boze geesten en om onheil af te wenden. Zo’n vijf monniken zitten van ’s ochtends tot ’s avonds in hun huis te “sjanten” en muziek te maken in een speciaal daarvoor bestemde ruimte (ieder huis heeft hier een eigen ruimte met een altaar). De aanwezige familie gaat die dag gewoon verder met wat ze anders ook doen. Alsof de loodgieter even langskomt om het een en ander te herstellen. En aan het eind van de dag krijgen ze keurig betaald. Heel grappig eigenlijk.
Kharma is na een jaar Nederland/Europa nu dus weer terug in Bhutan en dat is behoorlijk wennen voor haar. Ze roemt de infrastructuur (o.a. van het openbaar vervoer), de toegankelijkheid tot vele faciliteiten, de kansen voor jongeren,… Ze wil dan ook dolgraag weer terug en dat begrijp je (deels) heel goed als je een half jaar in dit land hebt doorgebracht (o.a. erg hoge jeugdwerkeloosheid). Ze probeert nu weer een beurs van Nuffic te krijgen voor een cursus (research Methods) van drie maanden bij MSM.
Zo af en toe brengen Raf, Fien en Kaat een knutselwerkje mee uit school. Vind ik altijd leuk! Had ik al geschreven dat we blij zijn met Rosemary’s Schooltje? De kinderen voelen er zich inmiddels thuis, hebben leuke kameraadjes op school en zijn nu ook gewend aan de regels die er gelden. Dat had even tijd nodig, maar uiteindelijk zijn kinderen onwijs flexibel. Ja, ze zijn hier strenger en houden er iets andere pedagogische normen op na waar je het niet per se mee eens hoeft te zijn, maar ik denk dat het een leerzame ervaring voor ze is geweest. De laatste weken gaat het Engels van de kinderen ook echt vooruit. Een half jaar is eigenlijk te kort voor ze om deze taal goed onder de knie te krijgen. Maar dat was ook niet het streven.
Na weken oefenen was het dan eindelijk zover op 22 oktober 2014: de uitvoering van de wizard of Oz! Ik geloof dat Raf, Fien en Kaat blij zijn dat het nu achter de rug is! Charles en ik waren zo bezig met het volgen van het optreden van alle kinderen dat we verzuimd hebben de nodige plaatjes te schieten…:-(
Bhutan, Japan, USA, Frankrijk, Japan, Nederland…een internationale bezetting.
Massoud als de wizard of Oz en Raf als “fighting tree”…
Gewoon omdat ik het leuk vind om later nog eens met goede herinneringen terug te kunnen denken aan “mijn” studenten van BLT 101 (Fundaments to legal framework) heb ik ze op een vrijdagochtend zo ver gekregen om met mij op de foto te gaan. Veel overtuigingskracht had ik daar gelukkig niet voor nodig. Ik heb een leuke groep. Wellicht dat ik in de komende week ook af en toe een les in de open lucht ga geven. In de zon is het tenminste lekker warm en binnen is er geen verwarming en is het vaak steenkoud. Studenten zijn er wel voor in!
Het is bijna zover: nog een paar nachtjes slapen en dan hebben Raf, Fien en Kaat de uitvoering op school van de musical “The Wizard of Oz”. Ze kennen de liedjes al aardig uit hun hoofd. Ik hoef het Kaat maar te vragen of ze zingt uit volle borst: “Follow, follow, follow, follow the yellow brick road…” of haar favoriet: “Ding Dong the witch is dead, which old witch, the wicked witch, the wicked witch is dead…” We kijken er naar uit! In ieder geval kregen we afgelopen week al de uitnodiging mee.
Op woensdag 15 oktober 2014 is Raf tien jaar geworden en hebben Charles en ik ook gevierd dat we inmiddels 10 jaar ouderschap achter de rug hebben…:-) Raf is op deze dag gewoon naar school gegaan en ’s middags hebben we een klein feestje gegeven voor wat vrienden. Raf is een traditionele Bhutanese boog met pijlen rijker en heeft daar meteen die middag ook even mee geoefend. Hopelijk krijgen we de boog (en de pijlen) mee het vliegtuig in! Eenmaal terug in Maastricht geeft Raf in januari of februari 2015 nog een “Raf-is-tien-en-lang-niet-gezien” feest voor al zijn vrienden (en vriendinnen!) uit groep 6. Iedereen nog bedankt voor de leuke felicitaties per mail en per post!
Raf 10 Jaar!
Soms kan een rustig weekend zonder al te ambitieuze plannen ook wel eens lekker zijn. Charles en ik zijn overtuigd van de voordelen van lekker lummelen. De komende tijd ligt er nog genoeg avontuur in het verschiet! Charles moest sowieso nog even aan de slag met het corrigeren van examens. We zijn naar het Takin reservaat geweest om de Takin, Bhutan’s national animal, te bekijken, Raf had nog een verjaardagsfeestje en met de meiden rondgehangen in de speeltuin.
De Takin, trots van Bhutan!
Het uitzicht vanuit ons huisje wordt nu iedere ochtend indrukwekkender. Ik heb de neiging om steeds weer opnieuw een foto te willen maken. Het is prettig om in de vroege ochtend voordat RTC tot leven komt een kort moment van het mooie uitzicht te genieten.
Met dank aan Nim, onze buurvrouw, die ons geholpen heeft met aankleden! Na ruim een half uur waren we klaar voor een bezoek aan Tsechu, hét jaarlijkse festival van Thimphu (meer hierover in volgende post).
We zijn ongeveer halverwege ons verblijf in Bhutan. Dit wordt hier voor ons gemarkeerd door de “Midterm exams”. Charles en ik waren beiden “first time invigilator (someone who watches examination candidates to prevent cheating)”…best wel leuk om dit een keer te doen. In december mogen we nog een keer komen opdraven. Er werd gespiekt bij het leven….
Nu de examens nakijken, daar zijn we een aantal avondjes zoet mee.
De eigenaar van onze eerste huurauto had te kennen gegeven dat hij zijn auto eigenlijk wel weer terug wilde. Dat was even een tegenvaller, maar hij wist nog wel een leuke auto voor ons die we konden huren van zijn baas! Het leek ons wel wat: nog een paar maanden met een twintig jaar oude landcruiser(inclusief “snorkel”) West-Bhutan verkennen. Lekker stoer met oerhollandse muziek op de achtergrond…(Raf, Fien en Kaat kennen inmiddels “De vlieger” van Andre Hazes uit hun hoofd….!)
Helaas, na een ritje de berg op naar RTC (waar wij dus wonen), begon de auto te roken en te pruttelen en allerlei onheilspellende geluiden te maken. Geen Landcruiser voor ons dus. De eigenaar heeft de auto de volgende dag weer opgehaald en rechtstreeks naar de garage gebracht…
Op 23 september 2014 werd Blessed Rainy Day gevierd in Bhutan. Deze dag markeert het einde van de regentijd. Een nationale feestdag, dus we hadden allemaal een dagje vrij! Het is gebruikelijk dat de Bhutanen met regenwater (dat ze de nacht van tevoren hebben opgevangen) een douche nemen om alle “zonden” en slecht karma weg te wassen…Daarna gaan ze gezellig met de hele familie ontbijten.
Wij hebben met enkele buitenlandse collega’s van RTC gezamenlijk gelunched bij Wynand en Marloes thuis.
Na drie dagen onophoudelijk regen scheen vandaag eindelijk weer de zon! Tijd om snel de was te doen…en met een wasmachine voor de hele RTC Campus is dat geen sinecure. Dus vroeg uit de veren om als eerste de wasmachine te claimen! Heerlijk gevoel wanneer de was weer “schoon” (alles is relatief) uit de machine komt en de was in het zonnetje hangt te drogen!
Terwijl Charles op zondag nog een tweede poging heeft ondernomen om Thadranang Goemba te bereiken (met twee collega’s van RTC) ben ik samen met de kinderen thuis gebleven. Ze waren moe (school vraagt veel van ze) en een heerlijk luie zondag kan dan wel van pas komen om een beetje bij te komen. Raf, Fien en Kaat missen de OBS Binnenstad; de lieve juffen en meester die ze daar hebben en hun vriendjes. De pedagogische aanpak op school in Bhutan is toch echt anders: ze zijn streng. Ze trekken de kinderen soms aan de haren of geven een tik wanneer de kinderen iets fout doen. Hebben ze “correction work” en is dat niet op tijd af voor de pauze, dan moeten ze morning tea of lunch overslaan. Wij vinden dat dit echt niet kan en hebben het ook al aangekaart, maar het zit hier zo in het systeem. Corporal punishment staat overigens wel hoog op de agenda van de regering van Bhutan; ze willen het uitbannen. Maar dat gaat niet over een nacht ijs. Er is waarschijnlijk een hele generatie voor nodig.
Vanwege een aanhoudende infectie aan zijn luchtwegen moest Charles laatst toch echt op zoek naar een dokter. Dan kom je hier al snel terecht in het ziekenhuis van Thimphu (huisartsen zoals wij die kennen heb je hier niet). Vervolgens met een recept voor antibiotica naar de apotheek, ook in het ziekenhuis gevestigd. Dat leverde leuke plaatjes op. Geen doosjes met uitgebreide bijsluiters zoals wij dat in Nederland kennen…neen: gewoon een man met een witte jas achter “-tig” potten gevuld met kleurrijke, vrolijke pilletjes in alle soorten en maten. Een beetje van dit…een beetje van dat…misschien ook nog wat van zus…dat doen we dus zo hier in Bhutan! Ik vel nog even geen oordeel over wat nu beter is. In ieder geval scheelt het een hoop verpakkingsmateriaal!
Kids op school, wij een paar uur vrij. Dus wat ga je dan doen….toesten nakijken van 99 derdejaars studenten onder het genot van een cafe latte en een cappuccino in Karma’s Coffee in Thimphu stad.
Vorig weekend zijn we met de kinderen een kira voor Maaike en de meisjes en een gho voor Charles en Raf gaan kopen. Bij thuiskomst kon Fien het niet laten om haar nieuwe kira aan haar vriendinnetje Tshering te showen. Het vergt best wel veel oefening om deze traditionele kledij op de juiste manier aan te doen (veel plooi en vouwwerk). Gelukkig kon Tshering Fien een helpende hand bieden. De kinderen hier in Bhutan dragen deze kledij van jongs af aan verplicht naar school. In oktober, tijdens de Thimphu Tsechu ( feest in Thimphu ter ere van Guru Rinpoche), en in november (wanneer de huidige koning een bezoek aan RTC brengt) zullen wij onze kira en gho dragen.
Met de hand geweven en geborduurde Kira’s (vaak van zijde) kosten echt een kapitaal (lees: zijn onbetaalbaar); daarom hebben wij gewone katoenen “machine made” versies.
Een officieel “staatsieportret” volgt nog 🙂
Op woensdag 20 augustus 2014 heeft Dilgo Khyentse Yangsi Rinpoche RTC bezocht. Hij is de reincarnatie van Dilgo Khyentse Rinpoche die in 1991 overleden is op de leeftijd van 81 jaar. Voorafgaand aan zijn ruim twee uur durende monoloog (en aansluitend de beantwoording van vragen uit de zaal) heeft hij eerst diverse ruimtes van RTC gezegend door overal rijst rond te strooien en flink wat incense te gebruiken. Het gebeuren had wel iets mystieks. Charles had het genoegen om daarna de lezing bij te wonen (Maaike was aan de beurt om de kinderen van school op te halen). Uit de lezing bleek in de kern dat het Boeddhisme in Bhutan eenzelfde ontwikkeling doormaakt als het Katholicisme in Nederland. De plezierige tradities worden in stand gehouden maar verder heeft met name de jonge generatie weinig op met het uitdragen en het beleven van het Boeddhisme. Voor meer informatie over zijn bezoek aan RTC kun je ook kijken op de facebook pagina (;-) van deze Rinpoche (https://www.facebook.com/pages/Dilgo-Khyentse-Yangsi-Rinpoche).
Deze week kregen de kinderen onderstaande briefjes mee naar huis. In de derde week van oktober presenteren alle kinderen van het schooltje van Rosemary de musical “The Wizard of Oz”. Een rol met veel tekst hebben die van ons waarschijnlijk niet ;-). De ouders worden vriendelijk verzocht om inspiratie op te doen voor de kostuums van de kinderen die we zelf moeten maken….(of laten maken???). Raf is een “fighting tree” en Fien en Kaat zijn “Munchkins”. Tezijnertijd plaatsen we uiteraard oook foto’s van de voorstelling!
We zijn heel tevreden met ons huisje op de Campus van RTC. Maar gelukkig is het maar tijdelijk, want we missen het comfort van onze heerlijke woning in Maastricht!
we wonen in het huisje uiterst links op de foto.
Zicht op RTC vanaf ons portaal.
Een verhaaltje voor het slapen gaan, een goodnight hug en de deur op een kiertje…die rituelen blijven overal hetzelfde. Raf, Fien en Kaat slapen met z’n drietjes op een kamertje. De meiden gaan eerst naar bed en Raf kan ondertussen nog even rustig beneden wat lezen. We hebben geen televisie of andere afleiding en dat blijkt kennelijk nu na twee weken voor Raf voldoende reden te zijn om een bijzondere interesse voor lezen aan de dag te leggen (mama & papa zijn daar erg blij mee!). Beetje muziek op de achtergrond van Keith Jarrett en Raf die rustig aan het lezen is, daar kun je heel happy van worden. Het spelen van een kaartspelletje na het eten (kwartetten is nu favoriet…) sluipt er ook zomaar opeens in.
Even een reality-check: het leven is hier nog steeds aanpassen! Geen drinkwater (het water moet eerste gekookt worden en daarna door de filter), de kinderen moeten met de schoolbus/auto naar school gebracht worden (dat is in Maastricht toch veel fijner…dat alles met de fiets kan), het lesgeven (maar dat is nog een apart berichtje waard…), elke dag (!) rijst en groenten, geen brood en vooralsnog geen vlees (onze carnivoor Raf heeft daar veel moeite mee).
Anders dan de naam doet vermoeden is deze market de hele week open, maar het verse spul komt op donderdag binnen en het is raadzaam om op vrijdag en zaterdag de nieuwe voorraad in huis te halen. Het boodschappen doen is voor ons wel nog even wennen….je moet van hot naar haar om alles te kopen (en als je nog geen autootje hebt en alles met een taxi moet doen, dan is dat best omslachtig!). Er zijn wel een paar kleine supermarktjes, waar vooral expats en de rijkere Bhutanen komen…maar de prijzen zijn er ook naar: producten zijn hetzelfde als in Nederland geprijsd of soms zelfs nog duurder en dat hebben wij er, met ons lokale salaris, niet voor over. Dus we struinen regelmatig de lokale Sunday market af!
Om het leven hier een beetje makkelijker te maken hebben we sinds vandaag een hulp en haar naam is Susma. We zijn heel erg blij met haar: ze houdt ons huisje schoon en bovendien is ze onze chef de cuisine; ze kookt 3 of 4 dagen per week voor ons. Vandaag hadden we de primeur en eerlijk is eerlijk: het was heerlijk! Alle bordjes leeg en heel tevreden kids. We moeten wel zorgen voor een opstapje in de keuken (dat laten we maken bij de lokale meubelmaker hier op RTC), want ze kan vanwege haar lengte amper in de pannen kijken!
Kaat’s eerste indrukken van Bhutan:
* het is leuk dat er zoveel honden vrij rondlopen en dat ik de hond op school mag aaien;
* ik heb een nieuw vriendinnetje op school en ik noem haar “Febe”;
* het is gek dat we geen autogordels hebben/gebruiken in de taxi’s (nb. max snelheid op de snelweg is 50 km/u :-));
* iedereen wil mij knuffelen;
* soms zitten mensen aan de kant van de weg beestjes uit elkaars haar te halen…
Fien’s eerste indrukken van Bhutan:
* we hebben hier geen eigen wasmachine;
* het stuur van de auto’s zit aan de andere kant;
* we eten hier lekker veel rijst;
* er hangen zoveel vlaggetjes in de bergen;
* het is leuk dat we hier zo lekker buiten kunnen spelen;
* het is gek dat ik bij Kaat in de klas zit;
* er zijn zoveel vlinders!
Raf’s eerste indrukken van Bhutan:
* de steigers bij de huizen (in constructie) zijn van bamboe gemaakt;
* van rondrennen raak je hier sneller buiten adem;
* je ziet hier zoveel leuke vogeltjes;
* er lopen koeien op de snelweg (zijn hier overigens niet heilig…);
* er zijn nergens stoplichten en auto’s stoppen niet als je wilt oversteken.
Nog maar net klaar met het schooljaar in Nederland en de kinderen mogen na twee weken “vakantie” alweer naar school in Thimphu. Ze hebben les van maandag tot en met donderdag dagelijks van 08:30 tot 15:00 uur en op vrijdag van 08:30 tot 12:00. Op vrijdag koken alle kinderen samen. Het schooltje telt 29 leerlingen en die zijn naar leeftijd verdeeld over drie groepen. Voor deze 29 kinderen zijn er vijf juffen. Ongeveer de helft van de leerlingen hebben de Bhutanese nationaliteit en de rest komt van over de hele wereld. Ze gaan er meteen flink tegenaan: ze hebben alledrie huiswerk meegekregen. De kinderen zijn enthousiast dus wij ook!
Over een paar maanden krijgen ze bij koud weer buiten les; in de zon is het heerlijk!
Wynand & Marloes, die ook het Bhutan-avontuur zijn aangegaan, arriveren op school met Luuk en Siri.
Leslokaaltje van Raf
school is out!
Om in de stemming te komen enkele foto’s van de campus waar we komend half jaar gaan werken en (in ieder geval de eerste weken) gaan wonen.
Het schijnt dat de collegezalen hier geen verwarming hebben. Ben benieuwd wat voor plaatjes dat oplevert, alle studenten met de winterjas aan achter de collegebanken…
